MADRID – Op 14 maart 2021 is het precies 12 maanden geleden dat Spanje te maken kreeg met de speciale noodtoestand vanwege het coronavirus. Toen de ‘estado de alarma’ op 13 maart 2020 werd aangekondigd had premier Pedro Sánchez en eigenlijk niemand in Spanje een idee van wat de maanden daarna zou brengen.
Met een noodtoestand of staat van alarm (estado de alarma) kunnen de autoriteiten de burgerbescherming, de politie en het leger op de been brengen om de coronavirus epidemie onder controle te krijgen.
Op het moment van het ingaan van de noodtoestand op 14 maart 2020 waren er in Spanje meer dan 5.753 besmette personen en 136 doden, het merendeel in beide gevallen in de Madrid regio.
Op 14 maart 2021 zijn de cijfers na 12 maanden corona-crisis en 8 maanden aan noodtoestanden dramatisch slecht in heel Spanje met 3.183.704 besmette personen en 72.258 officieel geregistreerde doden, aantallen die waarschijnlijk veel hoger zullen zijn.
Twee noodtoestanden
De afgelopen 12 maanden heeft Spanje met twee noodtoestanden te maken gehad. De eerste ‘estado de alarma’ ofwel de staat van alarm of noodtoestand zoals wij dit hebben genoemd (wat geen lockdown is) tijdens de corona-pandemie ging in op 14 maart 2020.
Na die datum werd die noodtoestand zes keer verlengd, te weten op 30 maart, 12 april, 26 april, 10 mei, 25 mei en uiteindelijk op 7 juni tot 21 juni 2020. Tussen 22 juni 2020 en 24 oktober 2020 was er geen noodtoestand.
De tweede noodtoestand werd op 25 oktober 2020 afgekondigd en heeft een voorlopige duur tot 9 mei 2021.
Verlenging?
Inmiddels wordt er echter ook alweer gesproken over een mogelijke verlenging van de tweede noodtoestand als de corona-incidentie niet naar de 50 per 100.000 in de voorbije 14 dagen is gedaald waarna dit verder moet zakken naar de 25 per 100.000 inwoners om in de nieuwe normaliteit te kunnen komen.
Noodtoestand 2010
Op 14 maart 2020 was het de tweede keer dat de Spaanse regering een noodtoestand moest afkondigen aangezien dit eerder al werd gedaan door premier José Luis Rodriguez Zapatero op 4 december 2010 na een onaangekondigde staking van de luchtverkeersleiding waardoor het luchtverkeer plat kwam te liggen. Toen werd het leger ingezet om controle te krijgen over de situatie. Die noodtoestand werd na 42 dagen op 16 januari 2011 opgeheven.
Wat is een ‘estado de alarma’
De Spaanse regering kan de ‘estado de alarma’ afkondigen dankzij artikel 116.2 in de Spaanse Grondwet. Dit is alleen mogelijk als de ministerraad dit heeft besloten en voor een maximale periode van 15 dagen waarna men in het Spaanse parlement moet overleggen en beslissen of de noodtoestand verlengd wordt. Bij de noodtoestand van 25 oktober 2020 was er echter sprake van een langere periode.
Tijdens de noodtoestand kan de Spaanse overheid zeer slagvaardig handelen, zonder eerst toestemming over iets te vragen of overleg met inwoners te voeren.
In het geval van de eerste noodtoestand tijdens de corona-crisis had de centrale regering de controle over alles. In de tweede noodtoestand werd echter met de regionale overheden, die over de werkwijze tijdens de eerste noodtoestand klaagden, afgesproken dat de regionale overheden de leiding zouden nemen wat betreft de regionale maatregelen. Ook daar werd door de regionale overheden weer over geklaagd.