MADRID – Het Grondwettelijk Hof heeft na een moeilijke en onverdeelde sessie de eerste lockdown in Spanje die begon op 14 maart 2020 ongrondwettelijk verklaard. Dat wil niet zeggen dat de rechters het niet eens zijn met de genomen maatregelen maar wel de juridische onderbouwing van die beslissingen. Vijf rechters stemden voor en zes rechters stemden tegen.

Het Grondwettelijk Hof is van mening dat de staat van alarm (estado de alarma) niet het juiste middel was om grondwettelijk gezien een noodtoestand af te kondigen in Spanje. Aan de noodtoestand in maart, april en mei kan niets meer gedaan worden maar het ongrondwettelijk verklaard kan wel effect hebben op de toen bijna een miljoen uitgeschreven boetes.

De zes rechters zeggen dat om een uitzonderlijke noodsituatie af te kondigen een ‘estado de alarms’ ofwel ‘staat van alarm’ niet het juiste middel is volgens de Spaanse ‘constitución’ of ‘grondwet’. In plaats daarvan had de Spaanse regering de ‘estado de excepción’ of ‘uitzonderingstoestand’ moeten gebruiken om de grondrechten van burgers op te schorten (niet te beperken) zoals omschreven in artikel 113 van de Spaanse grondwet.

De Spaanse regering moest in maart 2020 echter snel handelen en koos voor de staat van alarm omdat deze na een beslissing in een ministerraad zonder aanname van het Congres van Afgevaardigden aangenomen kan worden waarna deze elke 14 dagen door het Congres van Afgevaardigden moet worden verlengd. In het geval van een uitzonderingstoestand moet deze eerst door het Congres van Afgevaardigden worden goedgekeurd voordat deze geactiveerd kan worden.

Feit is dat de eerste noodtoestand of staat van alarm werd goedgekeurd door alle politieke partijen met uitzondering van de nationalistische Catalaanse en Baskische partijen zoals ERC, JxCAT, EH Bildu en CUP. Het is uiteindelijk de extreemrechtse VOX-partij geweest die de noodtoestand of staat van alarm naar het Grondwettelijk Hof heeft gebracht waardoor dit opnieuw niet een politieke kwestie maar een juridische kwestie werd in de Spaanse politiek.

Dezelfde extreemrechtse VOX-partij heeft de tweede noodtoestand of staat van alarm die van 25 oktober 2020 tot 9 mei 2021 actief was naar het Grondwettelijk Hof gebracht. Deze tweede noodtoestand was echter niet zo extreem als de eerste in maart 2020 maar hierdoor kon men wel avondklokken en regionale lockdowns instellen ind e autonome regio’s.