In onze steeds meer verbonden wereld heeft wat er fysiek gebeurt directe gevolgen in de digitale wereld. Oorlogen zijn hierop geen uitzondering. Het cyberdomein, ook wel het “vijfde domein” genoemd naast land, zee, lucht en ruimte, is een nieuw strijdveld geworden. Dit nieuwe domein vraagt om specifieke vaardigheden om bedreigingen te bestrijden.
Een treffend voorbeeld hiervan is het huidige conflict in Oekraïne. Hoewel het vaak wordt gezien als een loopgravenoorlog, is de werkelijkheid veel geavanceerder. Viceadmiraal Javier Roca, commandant van het Mando Conjunto del Ciberespacio (MCCE), legt uit: “Het is de meest technologische oorlog die de mensheid heeft gekend.” Beide partijen integreren cyberstrategieën voor aanvallen, inlichtingenvergaring en de verdediging van hun infrastructuur.
Het MCCE, gevestigd op de basis van Retamares, is de jongste eenheid binnen de Spaanse strijdkrachten. Opgericht in 2020, bestaat het momenteel uit 400 militairen die operaties in het cyberdomein uitvoeren. Deze specialisten staan bekend als de “boinas grises” ofwel “grijze baretten”. De term verwijst naar de “grijze zone” waarin het Westen zich al jaren bevindt: een toestand tussen oorlog en vrede. Dit vereist voortdurende training en strategie, altijd voorbereid op een mogelijk conflict dat elk moment kan uitbreken.
Het primaire doel van het MCCE is het monitoren van het cyberdomein om potentiële bedreigingen te detecteren. Viceadmiraal Roca benadrukt: “We beschikken over verdedigings-, inlichtingen- en aanvalscapaciteiten. We kunnen al deze mogelijkheden integreren in één enkel gevechtssysteem.” Dit systeem, bekend als het SCOMCE (Sistema de Combate del Ciberespacio), is een wapenplatform waarin het Ministerie van Defensie drie jaar geleden 80 miljoen euro investeerde. Dankzij dit systeem kunnen ze cyberaanvallen neutraliseren of de impact ervan minimaliseren.
Hoewel het SCOMCE voornamelijk defensief is, heeft het ook offensieve toepassingen en kan het worden ingezet in cyberoorlogsoperaties. Daarnaast beschikt het MCCE over het 5G-Cyberdefensiecentrum dat zich richt op onderzoek om de cyberverdedigingscapaciteiten in systemen die deze technologie gebruiken te verbeteren.
Dagelijks worden duizenden pogingen tot cyberaanvallen geregistreerd. Deze variëren van individuele hackers tot georganiseerde misdaadgroepen. De grootste zorg gaat echter uit naar de zogenaamde APT’s (Advanced Persistent Threats). Dit zijn door staten gesteunde cybergroepen die proberen kritieke systemen en infrastructuren te compromitteren die essentieel zijn voor de nationale veiligheid en defensie.
Kunstmatige intelligentie (AI) speelt ook een cruciale rol in het cyberdomein. Het in 2024 opgerichte Centro de Referencia de Inteligencia Artificial van de EMAD werkt nauw samen met het MCCE om op de hoogte te blijven van de nieuwste AI-trends in cyberdefensie. Ingenieur in cyberbeveiliging, Icía Masid, legt uit: “We voeren constante analyses en updates uit.” Een voorbeeld hiervan is ‘DeepSeek’, een nieuwe Chinese AI-tool.
Het centrum streeft er ook naar het bewustzijn over AI en de bijbehorende bedreigingen te vergroten. Hoewel AI soms als een risico wordt gezien, biedt het ook kansen om cyberuitdagingen aan te pakken. Masid benadrukt: “Het grootste risico van AI is AI zelf, en het feit dat we het niet gebruiken, want onze tegenstanders doen dat al. We moeten op die trein springen en AI inzetten voor onze verdediging.”
Het is duidelijk dat toekomstige bedreigingen niet kunnen worden bestreden met wapens uit het verleden. De volgende oorlog zou zich niet in het fysieke, conventionele slagveld kunnen afspelen, maar in het uitgebreide en complexe cyberdomein. Deze oorlog zou stil kunnen zijn, maar met een veel destructiever potentieel. Zoals Viceadmiraal Roca opmerkt: “We kunnen ons niet eens voorstellen tegen wie we zullen vechten.”