De afgelopen weken zijn in heel Spanje meerdere haaien gezien die erg dicht bij de stranden kwamen en zelfs in sommige gevallen tussen de badende toeristen zwommen. In geen enkel geval is iemand gewond geraakt en in sommige gevallen is de haai later dood teruggevonden. Het gaat in praktisch alle gevallen om de Grote Blauwe Haai of ‘Tintorera’ in het Spaans, een veelvoorkomende voor de mens ongevaarlijke soort in de Middellandse Zee en Atlantische Oceaan. Maar waarom komen deze haaien plotseling zo dicht bij de stranden en wat moet je doen als je oog in oog staat met een haai?

De zomer brengt opnieuw angst voor haaien met zich mee in Spanje. Het alarm werd voor het eerst geslagen in de kustplaats Orihuela-Costa in de provincie Alicante op 15 juni, toen verschillende zwemmers een haai dicht bij de kustlijn zagen. Ondanks dat een vrouw hulp nodig had naast het zwemmende dier vanwege een angststoornis, waren er geen andere voorvallen. Het strand werd vlot ontruimd en na een aantal uren van vruchteloze pogingen van de reddingswerkers om de haai op te sporen, konden de zwemmers zorgeloos terugkeren naar de zee. Later werd deze haai op een ander strand dood teruggevonden.

Dit incident op het strand is niet geïsoleerd, er hebben zich soortgelijke gevallen voorgedaan in recente dagen. Haaien zijn in de afgelopen week ook waargenomen aan de kusten van Mallorca, Menorca, Ibiza, Tarragona en Pontevedra. Dit nieuws is zelfs tot de internationale media doorgedrongen, met berichtgeving in online kranten in Nederland en België en de sensationele Britse pers, die alle toeristen waarschuwt voor de haaien in Spanje.

Blauwe haai

De soort die vooral opgemerkt wordt in deze waarnemingen, is de blauwe haai of tintorera. Deze haaiensoort komt vaak voor in de zeeën rond heel Spanje, maar het is ongebruikelijk dat ze zo dicht bij het strand gezien worden. “Het is een dier dat in de diepzee leeft, dus het is ongebruikelijk dat ze naar de kust zwemmen,” legt een zeebioloog uit, hij voegt toe dat “er geen reden is om bezorgd te zijn.”

Deze expert geeft aan dat het nog steeds een mysterie is waarom er zo veel opeenvolgende waarnemingen plaatsvinden, en hij ontkent dat deze met elkaar verbonden zijn. Een professor in de mariene biologie aan de Universiteit van Sevilla is het hiermee eens en benadrukt dat we absoluut niet kunnen spreken van een fenomeen: “Er is geen bewijs dat dit een aanhoudend probleem is, we zouden geduld moeten hebben voordat we hier conclusies over trekken.”

Experts geven aan dat er verschillende mogelijke redenen zijn waarom ze zich dichter bij de kust begeven. “Ze zouden dichter bij kunnen komen in hun zoektocht naar voedsel, vanwege stijgende temperaturen, of omdat ze verwond zijn door een beet van een andere vis en dichterbij komen om te sterven”. Wat betreft de blauwe haai die Menorca’s kust bereikte, “kan men op de beelden zien dat het dier gewond of ziek was.” Dit zou verklaren waarom het dier tot aan de kust is gezwommen.

Meerdere experts geven aan dat in de Noord-Atlantische wateren iets plaatsvindt wat ze “subtropisering” noemen. “Dit leidt tot migratiepatronen van talrijke mariene soorten, wat betekent dat de distributiekaarten en oorspronkelijke leefgebieden van deze soorten aan het veranderen zijn.”

Deze verschuiving in zeestromingen beïnvloedt ook de haaien, die “lokale migraties” ondergaan. Dit zou ertoe leiden dat de voedingsrijke gebieden die deze dieren nodig hebben ook aan het veranderen zijn. “Ze kunnen voedseltekorten ervaren en daardoor naar dieper gelegen kustgebieden trekken.” Desalniettemin betekent dat niet dat ze mensen zullen aanvallen. De blauwe haai is geen invasieve soort en is niet gevaarlijk voor mensen.

Oog in oog met een haai

In het hypothetische geval dat je dicht bij een haai komt, zijn alle experts het erover eens dat kalm blijven en niet in paniek raken het belangrijkst is, aangezien dit de haai zou kunnen aantrekken. “Een haai is vergelijkbaar met een hond, ze kunnen detecteren als je bang bent, dus het is essentieel om stil te blijven, zachte bewegingen te maken en zelfs oogcontact te houden. Je moet geen vluchtbewegingen maken. Je kunt zelfs naar de haai zwemmen, bubbels uitblazen of een hard geluid onder water maken. De haai zal op deze manier identificeren dat we niet zijn prooi zijn.”

“Als je dicht bij de kust bent, moet je de autoriteiten inlichten en voorzichtig het water uitgaan. Als je je op open zee bevindt, moet je kalm blijven, je verticaal positioneren alsof je een vis bent en oogcontact houden.” Vandaar dat je “haaien moet respecteren, maar niet moet vrezen,” want haaien spelen een belangrijke rol in de ecosystemen: “Een levende haai is waardevoller dan een dode haai.”