Het jaar 1572 is het begin van de ‘geboorte van Nederland’ én een keerpunt in de Tachtigjarige Oorlog (1568 – 1648). Het was een heftige strijd: oorlog en deels ook burgeroorlog. Elke stad in de Nederlanden speelde hierin zijn eigen rol en heeft zijn eigen herinneringen. Sommigen bleven de landsheer, koning Filips II van Spanje, trouw. Anderen namen deel aan een opstand onder leiding van Willem van Oranje. Uit eigen beweging of noodgedwongen. 

Nu, 450 jaar later, zijn veel Nederlandse gemeenten lid van het Samenwerkingsverband 1572. Zowel plaatsen die deelnamen aan de Opstand als plaatsen die dat niet, of pas later, deden. Vanaf 2022 willen ze gezamenlijk de gebeurtenissen en thema’s uit 1572 breed herdenken en actualiseren. De officiële opening van het herdenkingsjaar vond op 24 maart plaats in de Sint-Catharijnekerk in de gemeente Brielle. Want de geboorte van Nederland begon op 1 april 1572 met de verovering van Brielle/Den Briel in Zuid Holland. Op DEZE website is alles te lezen over de activiteiten en de geschiedenis van de 450 jaar dat Nederland op zoek is naar de vier waarden: vrijheid, verdraagzaamheid, verbondenheid en verscheidenheid.

Het begin: de verovering van Brielle/Den Briel

De Inname van Den Briel vond plaats op 1 april 1572, waarbij de watergeuzen het stadje Den Briel, thans Brielle, veroverden op het aldaar gelegerde koninklijke Spaanse garnizoen. Het is een van de bekendste gebeurtenissen van de Tachtigjarige Oorlog en daarmee in de vaderlandse geschiedenis van Nederland.

De Geuzen, die sinds de komst van de Spanjaard Fernando Álvarez de Toledo (Alva) de zee op waren gegaan, verbleven met enkele schepen in de haven van het Britse Dover, waar zij eten konden krijgen en/of handelen, tot koningin Elizabeth hen in het voorjaar van 1572 beval te vertrekken. Het oorspronkelijke plan was een aanval op Enkhuizen, echter door storm kwam de geuzenvloot zuidelijker bij de Hollandse kust terecht, bij het plaatsje Den Briel. Het Spaanse garnizoen dat er normaal verbleef, was op dat moment afwezig en er was slechts een kleine groep Spaanse soldaten overgebleven. Een veerman, Jan Koppelstock, zag de geuzenvloot en roeide naar de schepen toe. Op de vraag van de geuzen of er veel Spanjaarden in het stadje waren, antwoordde deze dat men ze makkelijk aan zou kunnen.

De geuzenleiders besloten op 1 april de stad aan te vallen en op te eisen voor de gevluchte Willem van Oranje, die tot 1567 stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht was geweest. De burgemeester en het stadsbestuur weigerden eerst, omdat de geuzen berucht waren om hun plunderingen en andere wandaden. Daarop bestormden de geuzen de Noordpoort en braken deze open. Ze rekenden snel af met de Spanjaarden en kregen de stad in handen. Zo werd Den Briel de eerste stad waar de opstandelingen de dienst uitmaakten.

Alva hoorde hiervan, maar hij vond het niet noemenswaardig Den Briel verloren te hebben. De opstand zou zich echter spoedig uitbreiden over de Nederlanden, waarmee bleek dat hij de betekenis van de inname zwaar onderschat had. Men zegt ook weleens: Op 1 april verloor Alva zijn Bril (d.w.z. Den Briel).

1 aprilgrap Nederlands? 

Toepasselijk is dat door sommigen de oorsprong van de 1 aprilgrap wordt gekoppeld aan 1 april 1572. Zo denkt men in Nederland nog vaak dat de grappenmakerij begonnen is met de inname van Den Briel door de watergeuzen op 1 april 1572, zoals blijkt uit een bekend gezegde: Op 1 april verloor Alva zijn bril. Het feit dat ook buiten Nederland 1 aprilgrappen worden gemaakt, wordt daarbij over het hoofd gezien.

Bronnen: geboortevannederland.nl en Wikipedia.org