MADRID – De Catalaanse ex-regiopremier heeft vrijdag tijdens een Belgisch televisie interview nogmaals aangegeven dat hij geen vertrouwen heeft in het Spaanse rechtssysteem en meent dat deze te veel politiek gekleurd is waarmee hij wil aangeven dat de rechters min of meer doen wat de Spaanse regering hen verteld. Dat is een ernstige beschuldiging van de inmiddels Europees gezochte afgezette regiopremier. Hij en de overige leden van de ex-regioregering van Catalonië hebben geen vertrouwen in het Spaanse rechtssysteem en zeggen dat er in Spanje op dit moment geen democratie is en dat er geen scheiding der machten meer is.

Puigdemont zegt dat hij wel voor een rechter wil verschijnen maar dan wel in België omdat hij meent dat er in Spanje geen sprake meer is van scheiding der machten. In zijn ogen doen de rechters in Spanje precies wat de Spaanse regering hen opdraagt wat natuurlijk een ernstige beschuldiging is aan het adres van het Spaanse rechtssysteem. De vraag is natuurlijk of dat wel terecht is of, zoals veel mensen in Spanje denken, het een van de vele leugens en onwaarheden is die door de Catalaanse separatistische regering de wereld in zijn geholpen (iets wat veel te lezen is in Spanje).

Gezien de omstandigheden in het Catalonië conflict is het makkelijk te denken dat er een grote bemoeienis is van de Spaanse politici bij het rechtssysteem. In Catalonië weten ze zeker dat dit zo is want alles wat zij doen om een afscheiding van Spanje te bewerkstelligen wordt steeds door het Constitutioneel Hof of door andere rechters afgewezen. Daarbij wordt altijd aangevoerd dat de genomen acties in strijd zijn met de Spaanse grondwet of andere wetten op de autonomie van de regio’s in Spanje. Omdat ze het aanvechten van de politiek getinte rechters zat waren besloot men in het Catalaanse parlement ondanks alle verboden van alle mogelijke rechtssystemen in Spanje toch door te gaan met het afscheidingsproces waardoor de deelnemers in feite dus strafbaar zijn geworden. Deze acties hebben uiteindelijk geleid tot het voor de rechter verschijnen van de Catalaanse ex-ministers en ex-parlementariërs waarbij een deel in voorlopige hechtenis zijn opgenomen in de gevangenis en er een Europees opsporings- en arrestatiebevel is uitgegeven voor Puigdemont en vier ex-ministers die zich “schuilhouden” in Brussel.

Maar hoe is de verstandhouding in Spanje tussen de politiek en het rechtssysteem of justitiële apparaat? kan er daadwerkelijk een grote bemoeienis zijn van de politieke partijen die aan de macht zijn op het rechtssysteem in Spanje? Volgens de Europese Unie is daar geen sprake van en heeft men het volste vertrouwen in de rechters en rechtbanken in Spanje.

Spaanse politieke systeem

Net zoals andere lidstaten van de Europese Unie is Spanje een democratisch land waarin gelijkheid, rechtspraak, vrijheid, zekerheid en maatschappelijke vooruitgang de voornaamste waarden zijn. De wetgeving en de rechtspraak reguleren het handelen van de publieke overheden en hun verhouding tot de burgers. De fundamentele normen van de Spaanse staat zijn opgenomen in de Grondwet van 6 december 1978. Hierin zijn het politieke en overheidssysteem, evenals de fundamentele principes die de samenleving in Spanje bepalen, vastgelegd. De Spaanse Grondwet stelt, samen met de rechten en plichten van burgers, ook de regeringsvorm van het land vast. Er is sprake van een parlementaire monarchie die duidelijk de scheiding tussen de Wettelijke macht, de Uitvoerende macht en de Rechterlijke macht bepaalt en de territoriale en administratieve organisatie van het land vastlegt.

Scheiding der machten

De scheiding der machten is duidelijk gedefinieerd en bestaat uit een Wettelijke macht die belast is met het goedkeuren van de wetten, een Uitvoerende macht die belast is met het in praktijk brengen van genoemde wetten en de Rechterlijke macht wier belangrijkste taak het is erop toe te zien dat de wetten worden nageleefd.

Rechterlijke macht

De Rechterlijke macht is belast met de Rechtspraak. Deze functie wordt bekleed door de Rechters en Magistraten die rechtspreken en erop toezien dat het recht wordt nageleefd. Zij zijn hierin volledig onafhankelijk en dienen zich uitsluitend te houden aan hetgeen de wet voorschrijft. De Rechtspraak is ondergebracht bij het Hof en de Rechtbanken die zich in het hele land bevinden. Er is ook een Hoge Raad, die het hoogste rechterlijke orgaan is in het land, en een Grondwettelijke Raad die zich bezighoudt met de invulling van de Grondwet.

De rechters van de verschillende rechtbanken vallen onder de Consejo General del Poder Judicial (CGPJ) ofwel de Algemene Raad van de Rechterlijke Macht die bestaat uit 12 rechters en een president die tevens de rechter is van het Hooggerechtshof. De belangrijkste functie van dit orgaan is het waarborgen van de onafhankelijkheid van de 12 rechters en magistraten die worden gekozen door de wetgevende macht. 6 van deze rechters worden gekozen door het Congres en 6 door de Senaat. De rechters worden dus door de politici van alle politieke partijen samen gekozen maar eenmaal benoemt verdwijnt de politieke invloed en dienen de rechters geheel onafhankelijk hun beslissingen te nemen. Daarnaast zijn er ook 8 advocaten of juristen waarvan er 4 gekozen worden door het Congres en 4 door de Senaat. In totaal bestaat de Algemene Raad van de Rechterlijke Macht uit 21 personen die allemaal meer dan 15 jaar ervaring moeten hebben en door een meerderheid gekozen dienen te worden.

Het benoemen van rechters door politieke partijen is niet iets exclusiefs voor Spanje want dit gebeurt ook in Nederland, België en andere Europese Unie lidstaten. Toch heeft de EU in een rapport in 2016 haar vraagtekens gezet bij de onafhankelijkheid van de rechters in Spanje waarbij de manier waarop deze magistraten gekozen worden bekritiseert wordt. Volgens het rapport dienen de politici geen inmenging te hebben in de keuze van de rechters en dient het systeem van rechters kiezen aangepast te worden. Spanje heeft daar nog geen gehoor aan gegeven. Heeft de ex-regiopremier dus gelijk met het gebrek van onafhankelijkheid van de Spaanse rechters? De EU vindt in ieder geval van niet en heeft het volste vertrouwen in het Spaanse rechtssysteem.

Wettelijke macht

De Wettelijke macht ligt in handen van het Parlement dat in het Spaanse geval de naam “Cortes Generales”(het Algemene Hof) draagt. Het betreft een Parlement dat bestaat uit twee Kamers, te weten het “Congreso de los Diputados” (het Congres van Afgevaardigden) en de “Senado” (de Senaat). De leden van deze kamers worden iedere vier jaar middels democratische verkiezingen gekozen door het volk. Deze verkiezingen noemt men “Elecciones Generales” (de Algemene Verkiezingen) en hierbij kunnen alleen burgers met een Spaanse nationaliteit zich verkiesbaar stellen en gekozen worden. Enkele basisfuncties van het Congres van Afgevaardigden zijn, het goedkeuren van de wetten en het iedere vier jaar, na de algemene verkiezingen, aanstellen van de President. Zoals verder in deze gids wordt uitgelegd, worden de wettelijke functies gedeeld door het Algemene Hof en de Parlementen van de “Comunidades Autónomas” (Autonome Deelregeringen), die overigens ook de bevoegdheid hebben om wetten goed te keuren.

Uitvoerende macht

De Uitvoerende macht ligt in handen van de Regering. De Regering wordt gevormd door de President die, als eerder aangegeven, wordt gekozen door het Congres van Afgevaardigden, de Vice-president of Vicepresidenten en de Ministers, die op hun beurt allen worden benoemd door de President. De Regering is belast met het afhandelen van openbare zaken, het voeren van de binnenlandse en buitenlandse politiek van het land en is verder verantwoordelijk voor het Algemene Beleid van de Staat. De Regeringsbesluiten worden genomen in de zogeheten “Consejos de Ministros” (De Ministerraad). Om haar taken te vervullen, kan de Regering wetten ontwerpen en daarbij reglementen en verordeningen goedkeuren. Als verder in de gids wordt aangegeven kan deze uitvoerende functie ook worden vervuld door de Regeringen van de Autonome Deelstaten en door de Besturen van Lokale Overheden.

Een deel van de informatie is afkomstig van de website Leven in Spanje.