De middeleeuwen worden niet voor niets wel eens de donkere eeuwen genoemd. Er hangt veel geheimzinnigheid rond het tijdperk, en vaak denken we in vooroordelen. Het boek El olor de la Edad Media. Salud e higiene en la Europa Medieval (De geur van de middeleeuwen. Gezondheid en Hygiëne in middeleeuws Europa) maakt komaf met een paar hardnekkige geruchten over die tijd.

Over Isabella I van Castilië doen hardnekkige legendes de ronde. De koningin zou er een slechte hygiëne op hebben nagehouden en onfris ruiken. Nochtans getuigen veel bronnen van het tegendeel. Hernando de Pulgar schreef in 1482 dat “ze een erg ceremoniële vrouw was op vlak van kledij en harnas, tapijten en stoelen”. Wie er de bronnen op naleest, begrijpt dat Isabella eigenlijk een keurige vrouw was. Zoals veel katholieke vrouwen, maakte ze er zich zelfs druk om de geur van haar menstruatie te verbergen.

En waarop is de mythe dan gebaseerd dat ze zich nooit zou wassen en niet van hemd zou veranderen voordat ze Granada veroverd had? Op bitter weinig. Net als de legende dat de moslims schoner waren dan de christenen, zijn deze verhalen deel van de volkse verbeelding. Ze gingen er de ronde en vonden altijd weer nieuwe vertellers.

Die legendes zijn trouwens nog steeds springlevend. In andere gedaantes dan wel. Het noorden beschuldigt het zuiden ervan viezer te zijn en vice versa. Goed, de moslims hadden hun Hammam. De publieke toiletten en het wassen maakten deel uit van de beoefening van de islam, maar ook de middeleeuwse christenen wasten zich. En veel; ze waren begaan met hun uiterlijk en veel hygiënischer dan we graag geloven.

Javier Traité en Consuelo Sanz wijden meer dan 1000 pagina’s aan deze en andere verhalen. Hun El olor de la Edad Media. Salud e higiene en la Europa Medieval analyseert de hygiënische normen en gebruiken van de onbekende middeleeuwen. Ze schijnen zo een licht op een boeiende periode van onze geschiedenis, die jammer genoeg nog steeds met vooroordelen omgeven is. Een ideetje voor onder de kerstboom?