Het is alweer vijf jaar geleden dat het mandaat van de Consejo General del Poder Judicial (CGPJ) begon. Sindsdien hebben vijf van de twintig leden het de Algemene Raad van de Rechterlijke Macht verlaten door pensionering, ontslag of overlijden, waaronder de president Carlos Lesmes die aftrad om te proberen de vernieuwing te forceren. Helaas was dit niet succesvol, wat betekent dat 16 van de 20 leden nog steeds in functie zijn en maandagochtend wakker zijn geworden wetende dat ze precies twee keer zo lang in functie zijn als nodig is. Maar wat is er aan de hand met dit belangrijke orgaan in Spanje en wat heeft de politieke invloed daarmee te maken?

De Algemene Raad van de Rechterlijke Macht weerspiegelt nog steeds de situatie van 2013, toen het voor het laatst werd vernieuwd tijdens de absolute meerderheid van de regering van Mariano Rajoy (PP). Van de 1.826 dagen dat de Raad in functie is geweest, zijn bijna duizend dagen in een situatie van blokkade. Dit orgaan is verantwoordelijk voor de benoeming van rechters van het Hooggerechtshof, het Militair Gerechtshof, de hogere gerechtshoven, de Nationale Rechtbank, de provinciale rechtbanken.

Het Consejo General del Poder Judicial is het hoogste orgaan van de Spaanse rechtspraak. Het werd opgericht in 1980 na de goedkeuring van de Spaanse grondwet van dat jaar en is verantwoordelijk voor het waarborgen van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en het beheer ervan. Het bestaat uit twintig leden, waarvan twaalf worden gekozen door het parlement en acht door rechters en magistraten. De president van het CGPJ wordt benoemd door de koning op voordracht van de regering en met instemming van de Senaat. Dit orgaan heeft een mandaat van vijf jaar en kan niet worden herkozen.

Een geblokkeerde situatie

Sinds 2013, toen het CGPJ voor het laatst werd vernieuwd, is er geen overeenstemming bereikt over de benoeming van nieuwe leden. Dit komt voornamelijk door de politieke impasse in Spanje tussen de PSOE en PP partijen, waarbij geen enkele partij een meerderheid heeft in het parlement. Hierdoor is er geen overeenstemming mogelijk over de benoeming van nieuwe leden van het CGPJ. 

Dit heeft ertoe geleid dat het CGPJ nu al twee keer zo lang in functie is als nodig is. Dit betekent dat de leden van het orgaan hun taken al tien jaar lang uitvoeren, terwijl een mandaat van vijf jaar is vastgesteld in de Spaanse grondwet. Dit heeft geleid tot kritiek van verschillende sectoren, die wijzen op de schadelijke gevolgen van deze impasse voor de rechterlijke macht en de democratie in Spanje.

De gevolgen van de impasse

De situatie van het geblokkeerde en verlengde mandaat van het CGPJ heeft ernstige gevolgen voor de Spaanse rechtspraak. Hieronder volgen enkele van de belangrijkste gevolgen:

Een van de belangrijkste taken van het CGPJ is het benoemen van nieuwe rechters en magistraten. Door de impasse is dit niet mogelijk, waardoor er een groot aantal vacante posities is ontstaan in verschillende gerechtelijke organen. Dit heeft geleid tot een gebrek aan vernieuwing en modernisering van de rechterlijke macht, wat essentieel is voor een goed functionerend rechtssysteem.

Het gebrek aan benoemingen heeft ook geleid tot vertragingen in de rechtspraak. Met een groot aantal vacante posities is het voor de overgebleven rechters en magistraten moeilijk om alle zaken op tijd af te handelen. Dit heeft geleid tot lange wachttijden voor rechtszaken, wat de toegang tot justitie voor burgers bemoeilijkt.

Een ander gevolg van de impasse is dat het CGPJ niet in staat is om zijn rol als onafhankelijk orgaan te vervullen. Het gebrek aan vernieuwing betekent dat het orgaan nog steeds wordt gedomineerd door leden die zijn benoemd onder de voormalige regering van Mariano Rajoy (PP). Hierdoor bestaat het risico dat de rechterlijke macht politiek wordt beïnvloed en haar onafhankelijkheid verliest.

Politiek probleem

Door de blokkade van het orgaan van toezicht op rechters is er opnieuw discussie over de noodzaak van hervorming. De Europese Commissie pleit voor aanpassing van het Spaanse systeem aan de Europese standaarden. Dit betekent dat een deel van de leden van het CGPJ door de rechters zelf zou moeten worden benoemd. De Partido Popular (PP) steunt dit idee, maar het is nog niet duidelijk of de Partido Socialista Obrero España (PSOE) ook akkoord gaat.

Het PP wil dat de hervorming van het systeem voor de benoeming van leden van het CGPJ vóór de vernieuwing van het orgaan wordt doorgevoerd. De PSOE wil daarentegen eerst een akkoord bereiken met het PP over de vernieuwing. De PSOE heeft de Europese Commissie een lijst gestuurd met alle excuses die het PP heeft gebruikt om de vernieuwing van het CGPJ te weigeren.