Literaire reisgids van Spanje: verhalen voor de literaire toerist (14)

18 juli 2022
07:00 uur

Dit artikel is 2 jaar oud en kan dus niet meer actueel zijn.

Elke week plaatsen we aan de hand van de tips en informatie van de ‘Typisch Spanje’ auteur Frieda Kleinjan een reis door Spanje maar dan op een andere manier. Dat doet de schrijfster door middel van bekende en minder bekende boeken en romans om zo de link tussen het reizen, de cultuur en literatuur te maken tijdens de wekelijkse ‘literaire reisgids van Spanje’, een must voor de lezers die aan ‘literair toerisme’ willen doen. Via de links in het artikel zijn de boeken meteen te bestellen om zo al aan jouw literaire reis door Spanje te beginnen.

Je zou literair toerisme kunnen omschrijven als een soort cultureel toerisme dat zich heeft ontwikkeld op plekken die verband houden met gebeurtenissen in fictieve teksten. Met andere woorden: het is een nieuw soort cultureel toerisme dat fictie verbindt met de echte wereld.

De literaire rijkdom van Andalusië

Andalusië heeft de Spaanse letteren veel aanzien gegeven. Al in de tijd van de Romeinen waren er schrijvers die uit die regio kwamen, zoals de in Córdoba geboren stoïcijnse filosoof Séneca. De literaire Gouden Eeuw mondde ten langen leste uit in de Generatie 27 en bracht Federico García Lorca voort, de wereldwijd bekende dichter en schrijver uit Granada. Hierdoor kreeg Andalusië een moderner imago. Er zouden nog velen volgen die het leven op het platteland beschreven, de strijd tussen de mohammedanen en christenen, hun stad of dorp…

Maria Rosa Menocal: ‘De gouden eeuwen van Andalusië’

De titel van het boek doet vermoeden dat het begint in de 16^e eeuw, in de Siglo de Oro, toen Spanje de Nieuwe Wereld veroverde en het land veel prestige gaf. Maar María Rosa Menocal (1953-2012) doet De gouden eeuwen van Andalusië een aanvang nemen in de gouden eeuwen van de moren als de laatste erfgenaam, een jonge balling, van een Arabische dynastie in Spanje het koninkrijk al-Andalus sticht. In die tijd begint een wereldse poëzie, een opzienbarende bouwkunst, boeiende literatuur en een vernieuwende wetenschap en filosofie. De Arabische aanwezigheid in Andalusië duurt tot aan de Renaissance en als in 1492 Granada als laatste stadstaat bezwijkt voor de Reconquista, komt er definitief een einde aan het koninkrijk al-Andalus. In een aantal biografische schetsen geeft het boek verschillende invalshoeken op het islamitische Spanje. Ook over die grenzen heen, maakt de schrijfster de lezer inzichtelijk welke invloed dit koninkrijk heeft gehad. Wat er nu nog van rest zijn de schitterende steden Sevilla, Granada, Toledo en Córdoba en de in dit boek tot leven gebrachte moslims, christenen en joden.

Het boek is met veel élan geschreven zonder te wetenschappelijk te worden, wat geen sinecure is voor een zo complex onderwerp. De tolerantie en de vrijheid van godsdienst in al-Andalus is enigszins gekleurd, die bestond wel degelijk.

De vraag rijst hoe maak je een objectief portret van een periode die verloren is gegaan. Je kunt de nadruk leggen op kopstukken als Umayyadan, Hasdai ibn Shaprut en Samuel de Nagid: joden die het in islamitisch Spanje ver hadden gebracht. Ofwel op de dominante minderheid van de Arabieren, op de christenen die hun geloof niet openlijk mochten belijden of op de slaven en marginalen. Hoewel het een zeer lezenswaardig boek is, is ‘De gouden eeuwen van Andalusië’ niet de hele geschiedenis.

Maria Rosa Menocal was hoogleraar Spaans en Portugees aan Yale University en specialist in middeleeuwse Iberische geschiedenis Zij woonde in New York.

KLIK HIER om dit boek te bestellen: M.R. Menocal, De gouden eeuwen van Andalusië. Uitgeverij Butaaq, 2006.

Juan Ramón Jiménez: ‘Platero en ik’

De in Nederland zo goed als onbekende dichter Juan Ramón Jiménez (1881-1958) schreef lyrisch proza over een zilvergrijze ezel: Platero en ik, Platero y yo, dat ver uitsteekt boven elk ander ooit geschreven ezelverhaal. In korte teksten verhaalt hij over zijn vroege jeugd waarin hij met zijn ezel Platero rondzwierf in en rond het Zuid-Spaanse stadje Moguer. Al in de eerste zin wordt Platero neergezet als een knuffelezel: ’klein, harig, zacht, zo zacht alsof hij van katoen is en geen botten heeft.’

‘Platero en ik’ heeft grote invloed gehad op denkers en dichters aan het begin van de 20^e eeuw. In 1914 verscheen het oorspronkelijk als kinderboek. De bundel die drie jaar later uitkwam was dubbel zo dik en werd al snel internationaal als een soort moderne klassieker beschouwd. Na Don Quichot is ‘Platero en ik’ het meest vertaalde Spaanse literaire werk.

Het stadje Moguer ging tweemaal de geschiedenis in: in de 15^e eeuw vanwege Columbus’ voorbereidingen voor de grote ontdekkingsreis en in de 20^e eeuw dankzij Juan Ramón Jiménez, de Nobelprijswinnaar (1956) en geestelijk vader van de generatie van ’27.

In het Andalusische stadje is hij nog steeds alom aanwezig. Zoals in het Casa-Museo Zenobia y Juan Ramón Jiménez. De liefhebber van het ezelverhaal zal hier ervaren dat hij zich op de plek bevindt waar ooit de dichter was. In ‘Platero en ik’ komt het 18^e eeuwse huis maar liefst in dertig hoofdstukken voor. In 1958, vlak na de dood van Jiménez, werd het omgebouwd tot museum. Op zijn uitdrukkelijk verzoek is een deel ervan gewijd aan zijn echtgenote, schrijfster en vertaalster Zenobia Camprubi. En wie een wandeling door het stadje maakt moet niet vergeten naar zijn geboortehuis te gaan en naar de tegeltableaus te kijken die op elke hoek van de straat een hommage brengen aan de geniale schrijver. Van de 43 tableaus die je tegenkomt zijn er 29 gewijd aan ‘Platero en ik’. Op een ervan staat te lezen:

Moguer es igual que un pan de trigo, blanco por dentro como el migajón, y dorado entorno – ¡oh sol moreno! – como la blanda corteza (Platero y yo Cap. XXXVII ‘El Pan’)

Moguer is als een tarwebrood, wit van binnen net als kruimels, en goudkleurig rondom – oh bruine zon! – als de zachte korst (‘Platero en ik’ Hoofdst. XXXVII ‘Het Brood’)

KLIK HIER om dit boek te bestellen: Juan Ramón Jiménez: Platero en ik (2004), Uitgeverij IJzer, vertaling M. Vanderzee

‘Typisch Spanje’
Het boek ‘Typisch Spanje rondgang door een eigenzinnig land’ geschreven en samengesteld door Frieda Kleinjan, is een bundel met fascinerende verhalen over uiteenlopende onderwerpen: architectuur, beeldende kunst, literatuur, sport, film, natuur, muziek, tradities… Al die verschillende cultuuruitingen vormen de identiteit van Spanje, leggen de ziel ervan bloot, tonen het land in al haar schakeringen. Voor elke Spanjeliefhebber valt er iets nieuws te ontdekken. KLIK HIER om dit boek te bestellen.

De hierboven vermelde boeken en/of producten zijn onderdeel van een affiliatie programma. Dat wil zeggen dat als je besluit iets te bestellen en uiteindelijk te kopen via de links die wij plaatsen, wij daar een klein percentage van krijgen als commissie. Daar merk jij als koper helemaal niets van want dat rekent de verkoper met ons af. Bedankt voor het bestellen en kopen via ons artikel, dat stellen wij zeer op prijs. Veel plezier ermee!