Spanje heeft altijd al moeite gehad met het naleven van milieuwetten en voorschriften binnen de Europese Unie. Door de recente toename van milieu-inbreuken staat het land opnieuw bovenaan de lijst in de EU. Met 22 lopende zaken over waterbeheer, afvalverwerking en natuurbescherming, rijzen er vragen over de doeltreffendheid van het milieubeleid van Spanje en de mogelijke gevolgen voor het milieu en de volksgezondheid.

Aan het begin van dit jaar werd Spanje twee keer voor het Europese Hof van Justitie gedaagd vanwege milieuzaken. Brussel beweert dat Spanje al geruime tijd de afvalwetgeving overtreedt en nog steeds zijn anti-overstromingsplannen niet heeft voltooid. Deze zaken, samen met andere milieuovertredingen, betekenen dat Spanje nu de eerste plaats in de EU inneemt met 22 actieve groene dossiers, één meer dan eind 2023. Polen staat op de tweede plaats met 20 gevallen, gevolgd door Italië met 18 en Griekenland met 17 overtredingen.

Volgens de kaart op deze website heeft Spanje 274 milieu-inbreuken gehad sinds 1989, waarvan 252 niet-actieve en 22 actieve dossiers. Ter vergelijking, in Nederland is dat 79 milieu-inbreuken met 75 niet-actieve en 4 actieve dossiers. In België is dat 204 milieu-inbreuken met 194 niet-actieve en 10 actieve dossiers.

De waterkwestie is een van de meest urgente milieu-uitdagingen die Spanje onder ogen moet zien. De Europese Commissie heeft het land meermaals aangeklaagd wegens tekortkomingen in de behandeling van stedelijk afvalwater en het ontbreken van adequate droogteplannen.

In december 2023 klaagde Brussel Spanje aan bij het Europees Hof van Justitie omdat 29 stedelijke gebieden nog steeds niet beschikten over de vereiste riolering en zuiveringssystemen, en in 225 andere gebieden de zuiveringsniveaus onvoldoende waren.

Daarnaast heeft de Commissie Spanje voor het Europees Hof gedaagd vanwege de vertraging in het opstellen van hydrologische en droogteplannen voor de Canarische eilanden Fuerteventura, La Palma en Lanzarote. Deze plannen zijn cruciaal voor een effectief waterbeheer en het voorkomen van waterschaarste in deze kwetsbare regio’s.

In 2024 is Spanje ook veroordeeld door het Europees Hof vanwege de vervuiling van water door landbouw en veeteelt afvalstoffen. De overheid heeft verzuimd om afdoende maatregelen te nemen in regio’s met intensieve irrigatie en veeteelt, zoals Aragón, Murcia, Extremadura, Castilla-La Mancha en Castilla y León. Hierdoor is het nitraatniveau in zowel oppervlakte- als grondwater tot onaanvaardbare niveaus gestegen.

De afvalproblematiek blijft een hardnekkige uitdaging voor Spanje. De Commissie heeft het land onlangs voor de Europese rechter gedaagd vanwege 195 illegale stortplaatsen die niet zijn gesloten of gesaneerd conform de geldende wetgeving. Deze situatie brengt aanzienlijke risico’s met zich mee voor het milieu en de volksgezondheid.

Daarnaast heeft de Commissie een nieuwe inbreukprocedure geopend tegen Spanje wegens gebreken in de verwerking van stedelijk afval. Volgens de recentste gegevens ontvangt bijna 13% van het ingezamelde stedelijke afval in Spanje niet de vereiste behandeling voordat het wordt gestort. Deze eerste stap in de sanctieprocedure onderstreept de noodzaak voor Spanje om zijn afvalbeheer te verbeteren.

Een andere zorgwekkende kwestie is het lage recyclingpercentage van huishoudelijk afval in Spanje. Volgens gegevens van het Ministerie van Ecologische Transitie wordt slechts iets meer dan 40% van het huishoudelijk afval gerecycled, terwijl de Europese normen voorschrijven dat dit minimaal 50% moet zijn.

De bescherming van de natuur is een andere pijler van het Europese milieubeleid waar Spanje moeite mee heeft. Diverse inbreuken in deze categorie blijven openliggen, wat de biodiversiteit en kwetsbare ecosystemen in gevaar brengt.

Een van de meest opvallende zaken betreft de niet-naleving van de Habitatrichtlijn, die bedoeld is om bedreigde soorten en hun leefgebieden te beschermen. Spanje heeft moeite met de implementatie van deze richtlijn, wat heeft geleid tot juridische stappen van de Europese Commissie.

Daarnaast kampt Spanje met problemen bij het beheer van de Natura 2000-gebieden, een netwerk van beschermde natuurgebieden binnen de Europese Unie. De ontoereikende bescherming en handhaving in deze gebieden kunnen de rijke biodiversiteit en unieke ecosystemen in gevaar brengen.

Een ander aandachtspunt is de bestrijding van bosbranden. Spanje heeft de afgelopen jaren te maken gehad met verwoestende bosbranden, deels als gevolg van klimaatverandering en inadequaat bosbeheer. De Europese Commissie heeft Spanje aangespoord om effectievere maatregelen te nemen om deze branden te voorkomen en te bestrijden.