Literaire reisgids van Spanje: verhalen voor de literaire toerist (27)

24 oktober 2022
08:29 uur

Dit artikel is 2 jaar oud en kan dus niet meer actueel zijn.

INTRO: Elke week plaatsen we aan de hand van de tips en informatie van de ‘Typisch Spanje’ auteur Frieda Kleinjan een reis door Spanje maar dan op een andere manier. Dat doet de schrijfster door middel van bekende en minder bekende boeken en romans om zo de link tussen het reizen, de cultuur en literatuur te maken tijdens de wekelijkse ‘literaire reisgids van Spanje’, een must voor de lezers die aan ‘literair toerisme’ willen doen. Via de links in het artikel zijn de boeken meteen te bestellen om zo al aan jouw literaire reis door Spanje te beginnen.

Je zou literair toerisme kunnen omschrijven als een soort cultureel toerisme dat zich heeft ontwikkeld op plekken die verband houden met gebeurtenissen in fictieve teksten. Met andere woorden: het is een nieuw soort cultureel toerisme dat fictie verbindt met de echte wereld.

De Spaanse crisis

Spanje werd hard getroffen door de kredietcrisis van 2008. De eens zo florerende vastgoedmarkt stortte in, banken kwamen acuut in de financiële problemen en de werkloosheid nam in rap tempo toe. Op de beurs van Madrid klonk: De Spaanse vastgoedzeepbal is uiteengespat. Na de Verenigde Staten was er ook in Spanje een einde gekomen aan de jarenlange vastgoedhausse. In de nasleep daarvan daalden de huizenprijzen tot wel 50 procent. Aan de bouweuforie was abrupt een einde gekomen, waardoor de werkloosheid en private schulden gigantische hoogten bereikten. Het land kreunde onder de crisis. Pas vanaf 2012 kroop het langzaam uit dit zwarte gat.

Rafael Chirbes: ‘Aan de oever’

Rafael Chirbes (1949-2015) leek niet voorbestemd om een succesvol auteur te worden. Pas na een loopbaan als docent Spaans in onder meer Marokko begon hij zich te wijden aan het schrijven. Met zijn roman Crematorium (2009)brak hij door. ‘Het is een van de beste Spaanse romans van de afgelopen tien jaar’, schreef La Vanguardia. Hoofdthema is de Spaanse vastgoedzeepbal die op uiteenspatten stond. Het werd door de Spaanse zender Canal Plus verfilmd tot een serie die veel gunstige kritieken kreeg.

Aan de oever (2014), En la orilla, is een vervolg op ‘Crematorium’. Het ineenstorten van de vastgoedhandel is in volle gang waardoor de luchtbel langzaam leeg loopt. Steeds duidelijker komen de jarenlange verspilling, decadentie en corruptie aan de oppervlakte. Wat daar de gevolgen van zijn, vertelt Chirbes in een bijna ononderbroken dialoog van de bijna zeventigjarige timmerman Esteban, die tegen zijn zin is blijven hangen in de meubelmakerij van zijn vader. Een klein familiebedrijf zoals er vele zijn. Niet lang voordat de zeepbel uiteenspat heeft hij al zijn spaargeld en dat van zijn vader in een groot vastgoedproject geïnvesteerd. Hij droomt ervan te kunnen gaan genieten van een welverdiende oude dag. In plaats daarvan wacht hem een bestaan in armoede. Hij moet al zijn personeel ontslaan, dat min of meer vrienden zijn, en zelfs de Colombiaanse verpleegster die voor zijn op stervende liggende vader zorgt.

Hoewel Esteban zich bewust is van de situatie in het land vindt hij zichzelf een enorme sufferd. Hoe dom moet je niet zijn om met een louche vastgoedhandelaar in zee te gaan. Nu zit hij met tientallen appartementen zonder vensters en deuren, die hij – ook dat nog – zelf had kunnen leveren en installeren. Zijn broer en zus weten nog van niets en denken dat hen een vette spaarpot te wachten staat. Ook voor de dorpelingen houdt hij het geheim.

Rondom Esteban komen er ook veel andere figuren aan het woord, zoals de verpleegster Liliana, die amper een beter leven heeft dan in haar geboorteland Colombia. Ook de Marokkaanse gastarbeiders verkeren in een netelige situatie: te arm om terug te gaan en te trots om toe te geven dat hun avontuur is mislukt. En dan zijn er de vele hoertjes uit de Oekraïne, voor wie het ook allemaal enorm tegenvalt, die dachten dat het geld in Spanje voor het opraken lag, maar hun afwerkplek op de vuilnisbelt hebben.

Chirbes werd geboren onder Valencia, in een van de meest corrupte streken. In die contreien speelt zich ‘Aan de oever’ af in het fictieve dorpje Misent, vlak bij de Spaanse kust. Zowel voor de Spanjaarden als voor de arbeidskrachten uit Noord-Afrika, Zuid-Amerika en Oost-Europa, die in de welvarende tijden van de vastgoedbubbel op dit deel van Europa afkwamen, zijn het sombere tijden. Een halve eeuw na Franco kruipt Spanje opnieuw diep door het stof. ‘Aan de oever’, is literatuur zonder uitweg, maar meeslepend geschreven. Zijn personages nemen voortdurend het woord van elkaar over, wat van de lezer veel aandacht vergt. Maar wie eraan begint kan niet meer stoppen en wil ten slotte weten wie het lijk is in het moeras, waar Esteban aan het begin van de roman zit te vissen.

KLIK HIER om dit boek te bestellen. Rafael Chirbes, Aan de oever, En la orilla, Uitgeverij Meridiaan, 2014, Vertaling Arie van der Wal en Eugenie Schoolderman

Almudena Grandes: ‘Kleine helden’

Het is 2008. In Spanje is de financiële crisis toegeslagen. Iedereen wordt getroffen: arm en rijk, jong en oud, Spanjaard of immigrant. Almudena Grandes, bekend van haar romans over de ingrijpende gevolgen van de Burgeroorlog, heeft in Kleine helden (2016), Los besos en el pan, wederom gekozen voor een groot maatschappelijk drama, maar ditmaal heeft niemand er schuld aan. Het is de op niets gebaseerde welvaart die aan het begin van de 21^ste eeuw als een luchtbel uiteenspat. Elk beroep krijgt er mee te maken. De mensen worden werkloos, verdienen minder geld of hebben geen inkomen meer. Toch moeten ze hun hoofd boven water houden. Een ieder doet dat op zijn eigen manier en dat resulteert behalve in woede en wanhoop, ook in saamhorigheid en genegenheid. De bonte verzameling verhalen die tezamen Kleine helden vormt zijn uit het leven gegrepen. Achter iedere voordeur wordt een nieuw personage tot leven gewekt, zo divers en veelkleurig, netjes of chaotisch als de huizen die ze bewonen.

Hoewel Almudena Grandes het over ‘zomaar’ een buurt in het centrum van Madrid heeft, kun je er de wijken Malasaña en Chueca, dicht bij de mercado Barceló, in herkennen. Als je door die nu trendy stadsdelen wandelt denk dan aan de door Grandes gecreëerde personages: aan Marta die door haar man wordt mishandeld, aan Pascal met haar bescheiden barretje, aan kapster Amalia die moet opboksen tegen een Chinese schoonheidssalon, de succesvolle televisiejournalist, de werkloze architect, het oude echtpaar dat zijn kinderen steunt… Voelbaar is dat het doel van deze gewone burgers uit de nog recente Spaanse geschiedenis is bereikt: de buurt nieuw leven inblazen.

KLIK HIER om dit boek te reserveren. Almudena Grandes, Kleine helden. Uitgeverij Signatuur (2016); vertaling Mia Buursma

‘Typisch Spanje’
Het boek ‘Typisch Spanje rondgang door een eigenzinnig land’ geschreven en samengesteld door Frieda Kleinjan, is een bundel met fascinerende verhalen over uiteenlopende onderwerpen: architectuur, beeldende kunst, literatuur, sport, film, natuur, muziek, tradities… Al die verschillende cultuuruitingen vormen de identiteit van Spanje, leggen de ziel ervan bloot, tonen het land in al haar schakeringen. Voor elke Spanjeliefhebber valt er iets nieuws te ontdekken. KLIK HIER om dit boek te bestellen.

De hierboven vermelde boeken en/of producten zijn onderdeel van een affiliatie programma. Dat wil zeggen dat als je besluit iets te bestellen en uiteindelijk te kopen via de links die wij plaatsen, wij daar een klein percentage van krijgen als commissie. Daar merk jij als koper helemaal niets van want dat rekent de verkoper met ons af. Bedankt voor het bestellen en kopen via ons artikel, dat stellen wij zeer op prijs. Veel plezier ermee!