De afgelopen dagen werd in de Spaanse pers veel geschreven over racisme in de voetbalstadions, maar ook daarbuiten. De reden daarvoor is de Real Madrid voetballer Vinicius die recent tijdens een wedstrijd tegen Valencia opnieuw het slachtoffer was van racisme en daarna zijn kwaadheid uitte op social media waarin hij beweerde dat heel Spanje racistisch is. Maar is Spanje een racistisch land?
De woorden “Vinicius, je bent een aap” die op het voetbalveld in Valencia werden geschreeuwd, hebben afgelopen week tot heftige discussies geleid. Dit was niet de eerste keer dat de Real Madrid-speler het doelwit was van racistische uitingen tijdens een wedstrijd, net zoals het helaas niet ongebruikelijk is om uit de menigte van supporters racistische, seksistische en homofobe gezangen te horen. Wat wel opmerkelijk was, is de omvang van de sociale, politieke en media-aandacht die deze gebeurtenissen hebben gegenereerd.
Maar, kunnen we Spanje als een racistisch land beschouwen? Het lijkt erop dat racisme niet echt een hoofdzorg is voor de Spanjaarden. Uit de laatste meting van het Centrum voor Sociologisch Onderzoek (CIS) blijkt dat slechts 0,3% van de bevolking racisme beschouwt als een van de drie voornaamste problemen van het land. Immigratie daarentegen wordt gezien als een van de twintig belangrijkste kwesties, net na de oorlog in Oekraïne. Verder toont onderzoek van het Observatorium tegen Racisme aan dat ongeveer een zesde van de respondenten een algemeen negatieve houding heeft tegen immigranten.
Over het algemeen wijzen de data en enquêtes niet op een overwegend racistische Spaanse maatschappij. Ze laten echter wel zien dat er bepaalde gebieden zijn waar vooroordelen, stereotypen en uiteindelijk discriminatie nog steeds voorkomen. In vergelijking met de andere landen van de Europese Unie, staat Spanje lager dan het gemiddelde als het gaat om de houding of mening van burgers over racisme.
Het ministerie van Binnenlandse Zaken stelt dat racisme en vreemdelingenhaat de voornaamste drijfveren zijn achter haatmisdrijven in Spanje. Meer dan een op de drie haatmisdrijven die in 2021 werden gepleegd, werden om deze redenen begaan, wat vaker is dan misdrijven gebaseerd op seksuele oriëntatie. Desondanks blijft het aantal ongemelde incidenten zeer hoog: naar schatting worden negen op de tien gevallen niet gerapporteerd, voornamelijk omdat slachtoffers vrezen dat de politie het niet serieus zal nemen of door wantrouwen.
Op sociale media blijven bepaalde vormen van discriminatie voorkomen. Het Spaanse Observatorium tegen Racisme en Xenofobie (OBERAXE) volgt deze inhoud elke twee maanden op vijf sociale mediaplatforms (Twitter, Facebook, YouTube, Instagram en TikTok). In januari en februari van 2023 moesten deze platforms bijna 40% van de gerapporteerde inhoud verwijderen, vooral vanwege de aanwezigheid van xenofobe uitingen gericht tegen mensen afkomstig uit Noord-Afrika.
De bevindingen laten een zekere link zien tussen deze attitudes en sport, omdat 14% van de haatdragende uitspraken tegen personen van Afrikaanse afkomst of immigranten in het algemeen gerelateerd waren aan sportevenementen. Het lijkt erop dat rivaliteit soms overgaat in irrationeel gedrag en makkelijk kan leiden tot haatzaaiende uitlatingen. Hoewel dit in die context meestal niet streng wordt bestraft, heeft het wel een aanzienlijke impact op de maatschappij en in de media.