TARIFA – Na een enorme daling de afgelopen 90 jaar leven er ondertussen weer zo een 2.000 tal potvissen (cachalotes) in de Westelijke Middellandse Zee. Wetenschappers gebruiken akoestische meetapparatuur om de wereld van die kolossen een beetje in beeld te brengen en hun leefwereld rond de Balearen in stand te houden. Ze ijveren in Spanje om het dier beter te beschermen.

Txema Brotons bladert door zijn notities in zijn kantoor op de zeilboot Irifi. Hij brengt een paar weken per jaar op zee door om de potvis te bestuderen. Brotons noteert niet alleen zijn bevindingen, maar heeft met behulp van drones ook heel wat beelden van de dieren gemaakt. 

De potvis is een dier van extremen. Mannetjes worden tot 16 meter lang en wegen tot 41.000 kilogram. De vrouwtjes worden zo een 11 meter lang en wegen tot 14.000 kilogram. Het maakt hen de grootste roofdieren op aarde. Ze zijn ook de zeezoogdieren die het diepste kunnen duiken. Bovendien maken ze van alle dieren het intenste geluid. Dat geluid staat bekend als de big clang en bereikt op ongeveer 223 decibel vlak bij de potvis. 

De potvis was lange tijd slachtoffer van de visvangst. Zo erg zelfs dat de soort bijna helemaal verdween. Eind vorige eeuw werd gelukkig een akkoord getekend om een einde te maken aan de vangst. Desondanks blijft de potvis echter moeilijkheden ondervinden. Vooral botsingen met grote schepen of vervuiling vormen een probleem. “Het beste hulpmiddel is kennis”, vertelt Txema Brotons. Door de soort te bestuderen, hoopt men ook rond de Balearen haar lot te verbeteren.

Potvissen zijn visueel moeilijk te bestuderen. Hun leven aan de oppervlakte vormt slechts een fractie van het totaal. Daarom bestuderen wetenschappers vooral het geluid dat de potvis voortbrengt. De dieren communiceren in een complexe taal die tot honderden kilometers ver reikt. Aan de zeilboot Irifi bengelt een kabel van 100 meter met aan het uiteinde een opnametoestel. Op die manier wordt akoestische vervuiling van het schip zelf vermeden. 

De potvis duikt naar dieptes van wel 1.000 meter om daar op inktvissen te jagen. Ze kunnen zo gemiddeld 45 minuten onder water blijven. Het is er zo donker, dat ze alleen maar kunnen jagen door de klikgeluiden die ze uitzenden. Via de weerkaatsing van het geluid op hun enorme kop vormen ze een beeld van hun omgeving. Brotons geeft toe dat we nog ver zijn van een totaal begrip van de taal van de potvissen. Een tipje van de sluier is wel al opgelicht. Zo heeft elke clan potvissen zijn eigen klikgeluid waarmee leden van de groep worden herkend.

In Spanje bekijkt momenteel hoe de dieren een verhoogde status van bescherming te geven. Het dier staat aangegeven als ‘kwetsbaar’, maar men maakt daarbij geen onderscheid tussen de populatie in de Atlantische oceaan en de Middellandse Zee. De wetenschappers hopen voor die laatste populatie de status “met uitsterven bedreigd” te voorkomen, en zo de potvissen in de Middellandse Zee extra bescherming te bieden.