Op 1 december begint de zogenaamde meteorologische winter, terwijl men voor de astronomische winter nog moet wachten tot 22 december (2023). December begint in delen van het land ook meteen koud, maar er zijn ook plaatsen waar het nog heerlijk zonnig is met aangename herfsttemperaturen.
Om praktische, maar ook klimatologische redenen begint de meteorologische winter op 1 december en duurt deze tot 1 maart. Voor meteorologen is het op deze manier makkelijker om seizoenen met elkaar te vergelijken. Ook komt het weerpatroon dat typisch is voor een seizoen (zoals vrieskou in de winter) beter overeen met de meteorologische indeling dan met de astronomische.
Dat een nieuw weerkundig seizoen begint op de eerste dag van de maand, werd in 1780 door de Societas Meteorologica Palatina, een van de eerste internationale weerorganisaties in Mannheim (Duitsland), ingesteld.
Meteorologische winter
De meteorologische winter kan op twee verschillende manieren gedefinieerd worden. Een veelgehoorde definitie van de meteorologische winter is die van de maanden december, januari en februari op het noordelijk halfrond en juni, juli en augustus op het zuidelijk halfrond. Als men het heeft over de gemiddelde wintertemperatuur, dan is die berekend aan de hand van deze periode.
Een andere, alternatieve definitie van de meteorologische winter is die van de gemiddelde luchttemperatuur op het noordelijk halfrond, respectievelijk het zuidelijke halfrond. Hiervoor neemt men de gemiddeld koudste dag van het jaar en trekt men respectievelijk anderhalve maand eraf en erbij om het begin en het eind van de winter te krijgen. De uitkomst hiervan bepaalt dat op 6 december de winter begint en op 6 maart eindigt.
Astronomische winter
De astronomische winter begint op het noordelijk halfrond rond 21 december (22 december in 2023). De zon staat dan ’s middags aan de Steenbokskeerkring loodrecht aan de hemel. De naam is afgeleid van het sterrenbeeld Steenbok dat rond midden december begint. Deze dag valt daarom ook samen met de kortste dag op het noordelijk halfrond. De astronomische winter eindigt meestal op 20 maart, soms op 21 maart, wanneer de zon ’s middags aan de evenaar loodrecht aan de hemel staat (equinox). Hierna begint de lente.
